Dünya Hava Sistemleri Geçiş Sinyali Verdi: Nötr Faz!

2024 yılı sonlarından itibaren Pasifik Okyanusu'nda etkili olan ve "La Niña" olarak adlandırılan hava sistemi, küresel ölçekte kuraklık, sel ve fırtına gibi olumsuz hava olaylarına neden olmuş, tropikal kuşaktaki rüzgar desenleri, yağış dağılımı ve sıcaklıkları önemli ölçüde etkileyerek hava durumunu yeniden şekillendirmiştir. Ancak 2025 baharından itibaren bu etkilerin azaldığı, Pasifik Okyanusu'ndaki deniz yüzeyi sıcaklıklarının normale döndüğü ve El Niño-Güney Salınımı (ENSO) döngüsünün nötr faza geçiş gösterdiği gözlemlenmiştir.

Dünya Meteoroloji Örgütü'nün (WMO) Mart 2025 tarihli raporunda, Mart-Mayıs 2025 dönemi için nötr koşulların %60 olasılıkla gerçekleşeceği belirtilirken, Columbia Üniversitesi bünyesindeki Uluslararası İklim ve Toplum Araştırma Enstitüsü (IRI) Nisan 2025 itibarıyla yaz boyunca bu nötr dengenin devam edeceğini bildirmiştir.

Bu küresel gelişmelerin Türkiye'deki hava durumuna etkisinin değerlendirilmesi ve olası yağış artışları veya sıcaklık düşüşleri konusunda, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi ve İklim Bilimci Dr. Okan Bozyurt'un görüşleri önem arz etmektedir.

La Nina Ve El Nino!

Son yıllarda iklim değişikliği tartışmalarında en sık gündeme gelen konuların başında El Niño ve La Niña olayları yer almaktadır. Bu meteorolojik olaylar, Pasifik Okyanusu'ndaki su sıcaklığındaki değişimlerden kaynaklanmakta olup, okyanuslarla sınırlı kalmayıp küresel sıcaklık ve yağış düzenlerini etkilemektedir. Böylece bazı bölgelerde kuraklığa yol açarken, diğerlerinde aşırı yağışlara neden olabilmektedir.

El Niño ve La Niña olaylarının tetiklenme mekanizmaları ve ortaya çıkış koşulları nelerdir? Bu konuda Dr. Bozyurt'un görüşlerini ele alacağız.

“Güney Amerika’da karadan denize doğru esen Alize rüzgarları giderek hızını artırarak kıyıdaki sıcak su kütlesini açığa doğru sürüklüyor ve dipten soğuk su geliyor. Bu, etkisini artırarak Pasifik’te bir soğuk havuz oluşturuyor. Söz konusu soğuk havuz da atmosferi etkileyerek La Nina yıllarında küresel ortalama sıcaklıkta düşüşlere yol açıyor. Aynı zamanda La Nina yıllarında kışlar daha soğuk ve yağışlı geçiyor.”

El Niño olayında ise tam tersi bir durum söz konusudur. Bu süreçte, karadan denize doğru esen alizeler hızını kaybederek veya yavaşlayarak etkisini azaltır. Avustralya yönüne doğru hareket eden sıcak su kütlesi geriye doğru hareket etmeye başlar. Sıcak su kütlesi, özellikle Pasifik Okyanusu'nun orta kesimleri ve Güney Amerika kıyı şeridini etkilemeye başlar.

Dr. Bozyurt, “Normalde yağış görülmeyen yerlerde yağmur yağıyor. Özellikle Amazon havzası başta olmak üzere ekvatoral yağmur ormanlarının pek çoğunda kuraklık baş gösteriyor. Aynı zamanda Pasifik’te bir sıcak su havuzu oluştuğu için küresel ortalama sıcaklığa katkıda bulunuyor” diye özetliyor El Nino etkisini.

Geçen Seneki Kadar Aşırı Sıcak Bir Yaz Beklenmiyor!

Küresel iklim nötrleşmesinin gündemde olduğu bu dönemde, Türkiye'nin bu durumdan nasıl etkileneceği önemli bir soru olarak öne çıkmaktadır. Bu bağlamda, önümüzdeki günlerde ülkemizde sıcaklık ve yağış rejiminde nasıl değişiklikler öngörülmektedir? Dr. Bozyurt'un açıklamalarına göre, hava sıcaklıklarında belirgin bir artış beklenmemekte olup, yaz ayları için yaptığı tahminler şu şekildedir:

"Artan küresel ısınmadan dolayı artık yazlar genelde sıcak geçiyor biliyorsunuz. Ancak geçen seneki kadar aşırı sıcak geçeceğini düşünmüyorum. Hava sıcaklıkları haziran ve temmuzun ilk yarısı biraz daha mevsim normalleri civarında olabilir. Temmuzun ikinci yarısından sonra ve ağustos-eylül ayını kapsayan dönemde ise sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerine çıkacağını düşünüyorum.”

Ani Hava Olayları Artık Daha Sık Yaşanıyor!

Yağışların mevsim normallerine yakın seyretmesi öngörülüyor. Önümüzdeki 15 günlük dönemde, ülke genelinde yağışlar mevsim normallerinin biraz altında kalsa da, Mayıs ve Haziran aylarında, özellikle iç bölgelerde konveksiyonel yağışlar mevsim normallerine yakın gerçekleşecektir.

Ani hava olayları, küresel trendle uyumlu olarak, ülkemizde de sıklık kazanmaktadır. Nötr faz döneminde bu durumun değişmesi beklenmiyor; yani, aşırı sıcakları takip eden ani sağanak yağışlar ve sel baskınları olasılığı bulunmaktadır.

Nötr fazın olumsuz etkilerinin sınırlı ve kısa süreli olması bekleniyor. Dr. Bozyurt, 2025 Kasım veya Aralık aylarında El Niño olayının ortaya çıkabileceği öngörüsünde bulunmaktadır.

“Dünya 2023-2024’teki El Nino’nun etkilerini henüz atlatmışken yeniden başlarsa; bu kez küresel ortalama sıcaklığa büsbütün katkıda bulunacak. Zaman sonbaharda mevsim normalde üzerinde sıcaklıklar yaşanabilir. Özellikle 2025-2026 kışı eğer El Nino’nun etkisi olursa son derece ılıman ve sıcak bir kış olarak kayıtlara geçebilir. 2026 yılında özellikle yeni rekorlara imza atılabilir diye düşünüyorum.”

Kaynak: TRT Haber